Sau khi Pháp bị phát xít Đức đánh chiếm, tháng 5/1941, Bác Hồ và Trung ương Đảng thấy rằng, thời cơ nghìn năm có một sẽ đến. Đảng Cộng sản Đông Dương lập tức thay đổi chiến lược cách mạng, tập hợp lực lượng toàn dân tộc thành Mặt trận cứu quốc, lấy công nông làm lực lượng cơ bản, vũ trang quần chúng, chờ khi các nước Phát xít thất bại trước quân Đồng minh thì lập tức khởi nghĩa giải phóng đất nước, giành độc lập cho Tổ quốc.

       Tháng 10/1944, Bác Hồ từ Trung Quốc về Cao Bằng. Người quyết định hoãn cuộc khởi nghĩa của các tỉnh Cao Bằng, Bắc Cạn, Lạng Sơn vì thời cơ chưa đến. Chỉ thị “Nhật Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta” ra đời ngày 12/3/1945 là một văn kiện lịch sử có ý nghĩa chỉ đạo hành động, chuẩn bị mọi lực lượng để đón thời cơ khởi nghĩa một cách chủ động đã được Đảng và Bác Hồ sớm đề ra phù hợp với tình hình lúc đó.

      Chúng ta đã tận dụng triệt để những thuận lợi cơ bản vào thời điểm lịch sử đó khi phát xít Nhật hoang mang; chính phủ Trần Trọng Kim yếu thế; quân Đồng minh chưa vào nước ta.

       Từ ngày 13 đến ngày 15/8/1945, Hội nghị cán bộ toàn quốc của Đảng họp tại Tân Trào (Tuyên Quang) nhận định thời cơ đã đến, quyết định Tổng khởi nghĩa trong toàn quốc, giành chính quyền trước khi quân Đồng minh vào Đông Dương. Ngay trong đêm 13-8-1945, Ủy ban khởi nghĩa đã ra Quân lệnh số 1. Bác Hồ đã khẳng định: Lúc này, thời cơ thắng lợi đã đến, phải kiên quyết giành cho được độc lập.

       Ngày 16 và 17-8-1945, Đại hội Quốc dân tại Tân Trào, tán thành chủ trương Tổng khởi nghĩa của Đảng cộng sản Đông Dương, thông qua 10 chính sách lớn của Việt Minh, thành lập Ủy ban Dân Tộc giải phóng do Bác Hồ làm Chủ tịch. Trong thư kêu gọi đồng bào cả nước, Bác chỉ rõ: “Giờ quyết định cho vận mệnh dân tộc đã đến. Toàn đồng bào hãy đứng dậy đem sức ta mà tự giải phóng cho ta”. Chúng ta không thể chậm trễ.

        Ngày 19/8/1945, Tổng khởi nghĩa thắng lợi ở Hà Nội và chỉ trong vòng 15 ngày, cuộc Tổng khởi nghĩa đã thành công trong cả nước:

Ngày 19/8/1945, Cuộc mít tinh lớn của nhân dân Hà Nội tại nhà hát Lớn đã trở thành hiệu lệnh

Tổng khởi nghĩa giành chính quyền thắng lợi ở Hà Nội( Ảnh tư liệu).

         Thời cơ khởi nghĩa tháng Tám 1945 chỉ tồn tại trong một thời gian rất ngắn, từ sau khi phát xít Nhật đầu hàng Đồng minh đến trước lúc quân Đồng minh tiến vào nước ta giải giáp quân Nhật. Nếu khởi nghĩa sớm hơn, khi Nhật chưa đầu hàng thì sẽ khó khăn, vì kẻ địch lúc này tuy có suy yếu, nhưng vẫn còn lực lượng để chống cách mạng.

         Lịch sử đã chứng minh rằng, Tổng khởi nghĩa không thể lấy thời điểm nào khác ngoài thời điểm Chủ tịch Hồ Chí Minh và Trung ương Đảng đã chọn. Vận dụng yếu tố thời cơ giành thắng lợi cho cách mạng tháng Tám năm 1945 của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đạt đến độ thiên tài.

        Cách mạng tháng Tám thắng lợi là tiền đề tất yếu cho sự ra đời của nước Việt Nam dân chủ cộng hoà Ngày mùng 2 tháng 9 năm 1945./.